Filozof Nedir?

Filozof nedir? Ne yapar? Güncel sözlükte: Felsefeyle uğraşan ve felsefenin gelişmesine katkıda bulunan kimse, felsefeci, °feylesof. 2. öna. Felsefe yapmaya meraklı olan (kimse).3. öna. mec. Sakin, kendi halinde yaşayan, olayları kendine özgü yorumlayan.  Türkçede ilk olarak Yusuf Has Hacib tarafından Kutadgu Bilig adlı eserde geçen bu kelime kökenbilimsel sözlükte: feylesuf ~ Ar faylasūf/fīlasūf felsefe ile uğraşan ~ EYun filósofos bilgelik seven, a.a. ☼ Pythagoras, Yun. filozof (MÖ 5. yy) & EYun filéō sevmek + EYun sofós bilge, bilgin, usta ” fil(o)+, sofist  diye geçmektedir. Edebiyatımızda feylesof, rind, bilge, mutasavvıf, alim diye kast edilen bir imgenin tüm dünyadaki adıdır. dmy.info/felsefe-nedir

Filozof adlandırmasını kullanan ilk kişinin Pisagor (Pythagoras) (MÖ. 570-495) olduğu söylenir. Pisagor filozof sözcüğünü “sorgulayıp bulmaya çalışan” anlamında kullanıyordu. Bundan önce filozoflar bilge, alim gibi sözcüklerle çağırılıyordu. İlk filozofun Miletli Thales (MÖ. 624-546)  olduğu varsayılır. Tabi böyle bir tanım yapmak zordur. Zira felsefenin tanımı, filozofun tanımı, hayatın anlamı çözülememişken bu felsefeyi ilk yapanı kararlaştırmak zordur. Tarih boyunca bilge kişilere filozof sözcüğü yakıştırılmıştır. Bilim adamları 18. yy. a kadar “doğa filozofları” olarak anılmıştır. “Filozof” herhangi bir konuda düşüncelerin ötesini soruşturan, sorgulayan, arka perdesini bulmaya çalışan kişilere yakıştırılan bir ünvan olmuştur.  Filozof adını kullanan ilk kişiler Yunanlı bilginlerdi. Batı Anadolu, Trakya ve Mora Yarımadası çevresinde kullanılmaya başlanan isim giderek tüm dünyaya yayıldı. Yunan kültürü üzerine yükselen Roma İmparatorluğu baş etkendi. Cicero’nun yazılarında filozof, felsefe ve Yunanlıları sık sık okuyoruz.

Felsefenin başladığı tarih olarak 6.yy söylenir. Konfüçyüs ve Thales 6. yüzyılda yaşamış çağdaş düşünürlerdi. Thales kendine filozof demiyordu ama sonradan ilk filozof sayıldı. Buda ise halen batıda etkisi devam eden yalnızca filozof olarak kabul edilmeyen bir bilgindir. Konfüçyüs ise önemi sonradan anlaşılan bir düşünürdü. Üçünün aynı anda yaşadığı bu zaman başlangıç kabul edilse de sonradan felsefe adını alan bu bilgelik hareketi daha eskilere uzanmalıdır. Her şeyin bir etkisi ve bir tepkisi olduğu gibi felsefenin de nedenleri vardır. Felsefe Kant’ın dediği gibi boş zamanı olan Yunanlılarca icat mı edilmiştir? Belki sistematik olması Yunanlılardandır ancak bilgelik, sorgulama, merak etme insanın eski zamanlarına kadar ulaşır. Aristo’nun dediği gibi:  ”insan doğal olarak bilmek ister.” Felsefede doğal bir yan olmalıdır. Bir şey felsefeye neden olmuştur.

Felsefe neye tepki göstermiştir? Filozof, bilge, alim diye addedilen kişilerin özellikleri nelerdir? Filozoflara baktığımızda, kalabalıkların peşine düştüğü günlük heveslerden ve maddi zevklerden arınmış, kurtulmuş kimseler görürüz. Hırs sadece sorgulamalarında vardır. Çoğunluğun ve kalabalığın yaptığını, yaşamak için yok etmeyi yapmazlar. Doğu bilginlerinin çoğu bir canlıyı inciteceğim diye bir yere gitmez, bazı bakliyat ve sebzeler hariç bir şey bile yemezlerdi. Batıda da filozofluk, halka danışmanlık yapan, geçimini hocalık veya basit işlerden karşılayan kişiye denk gelirdi. Tarih boyunca benzer özellikler yakıştırılmış, yaşanmıştır. Bir şey daha yakıştırılır. “Karşı çıkmak” Filozof doğal olarak sorgulamak ister. Çünkü bilgelik diğerlerinden farklı olmaktır. Bilgenin iyi ya da kötü olması bir yana, farklı olması elzemdir.

Diğer insanlardan farklı olarak filozof ezmez, sömürmez. En başta bilgelik, filozofluk böyle çıkmıştır. Sorgulanacak bazı şeyler vardır. Mesela insanın en temel özellikleri sorgulamaya değerdir. “bencillik” en başta gelir. İnsan epey bencil olmalı ki, filozofta en az bulunan özelliklerden biridir.  Felsefeyi doğuran da filozofun bu bencilliği fark etmesidir. İnsanın kendince uydurup kendince inanmasını saçma bulan ve eleştirene filozof denir. İnsanın geri dönülmeyecek ölçüde bozulduğunu söyleyen, uyaran, ölçülü olmayı tavsiye eden kişiler genelde filozoftur. Filozoflar genelde fikirleri adına bir eyleme geçmezler. Sadece söylerler. Felsefede uygulama aşamasına geçmek pek nadirdir. Platon’un 2400 yıl önce dediği gibi “filozofların iktidarı” hiç mümkün olmamıştır. Çünkü uygulamaya geçecek bir şey yoktur. Zorla felsefe olmaz. İnsanlar olan iyilikten de soğurlar. Sokrates gibi “doğurtma yöntemi” uygulanır. Sokrates çarşıda pazarda halka sohbet ediyor, felsefe yapıyordu. Cevapları vermek yerine tartışıyor, insanlara ip uçları vererek kendileri için keşfetmelerini sağlıyordu. Böylelikle filozof hem kendine, insanlığa fayda sağlıyordu; hem de çevredeki tüm varlık alemine farklı bakış açılarından yaklaşabiliyordu.

Wittgenstein tüm filozofları “suyu bulandırmakla” suçlamış, felsefe yapmak yerine el işlerinde çalışmayı öğütlemişti. Marks, filozofları dünyayı sadece yorumlamakla eleştirmişti.  Hawking gibi fizikçiler felsefenin öldüğünü ve bilimlerle yarışamadığını söylemişti. Birçok filozof ve bilgin felsefeyi ve filozofları eleştirmişti. Felsefeyi öldürdüğünü söyleyen bir sürü insan vardı. Ne yazık ki tüm bu kişiler yok olsa da felsefe dediğimiz etkinlik kalacaktır. İnsanlık bile yok olsa felsefe muhakkak vardır. Tabi felsefe tanımını çok geniş alıyoruz. Sözlüklere bakmayıp, geneli eleştiren bir felsefe anlayışını göz önüne alırsak evrende her zaman felsefi bir yön olduğunu görürüz. Filozof insanın kötü yanını fark edip dehşete düşen, sonrasında felsefi sorgulamalar yapan insanların genel adıdır.

Filozof Nedir?