Bencillik- Egoizm nedir? Bencilliğin nedenleri- zararları nelerdir. Felsefede bencillik tanımı ve bencilliğin zıttı olan özegeciliğin felsefi çözümlemesini yapmadan önce sözlükte nasıl yer aldığını incelemek gerekir. Sözlükte: 1.Yalnız kendini düşünen, kendi çıkarını herkesinkinden üstün tutan, °hodbin,°hodkâm, °egoist: “Bencildir insanoğlu, bencil olduğu için de yalnız kendi dertlerini düşünür, yalnız onlara inanır.” -N. Ataç. 2. fel. Bencillik öğretisine inanan. Yeni Türkçe döneminde egoist’e karşılık türetilmiştir. 17. yüzyılda Latince “ego”- ben kelimesine isim yapma eki olan izm getirilerek kurulmuş sözcüktür. Batıda “ego” sözcüğünden türetilen birçok kelime vardır: ego a. Lat. fel. Ben egoist, -ti öna. Fr. Bencil egoistlik a. Fr. T. &egoizm a. Fr. Bencillik egosantrik öna. Fr. Benmerkezci egosantrizm a. Fr. Benmerkezcilik egotizm a. Fr. Benlikçilik karşılıklarıyla günümüzde kullanılan “ego” köklü kelimeler eskiden beri edebiyatımızda ”hodbin” sözcüğüyle karşılanır. hodbin : ~ Fa χōd bīn kendini-gören, bencil & Fa χōd kendi + Fa bīn gören (< Fa dīdan, bīn- görmek ) ” hodbehod, bedbin. Kısaca: Kendini diğerlerinin üzerinde ve diğerlerinden öncelikle düşünmek demektir. Bencilliğin zıttı altürizm, ya da İslam’daki karşılığıyla “isar” dır. Yeni Türkçede özgecilik, elcilik diğerkâm[TDK 1955] başkalarını seven, özgecil gibi karşılıkları vardır. bak.dmy.info/tekbencilik
Antik çağlardan beri dini, felsefi, psikolojik, ekonomik ve biyolojik açıdan çeşitli sorgulamalar yapılmış bencillik, ben’in önemi bencil olmamak konularında çeşitli görüşler dile getirilmiştir. Dinler genelde bencilliği büyük kötülüklerden sayar ve diğerlerinin önemine odaklanır. Büyük dinlerin ortak paydası “aşırı bencilliği” fark ettirmek ve buna karşı sosyal tedbirler almaktır. Psikolojik açıdan tekbenciliğe kadar varan, psikiyatrinin ilgi alanına dahi girebilen bazı “ego” sorunlarında incelenir. Bu alanın bilinen kavramları Freud sayesinde popüler kültüre giren ego, id, süper ego gibi sözcüklerle bilinir. Ekonomik olarak Marx gibi filozoflarca incelenmiş, kapitalizmin baskın özelliklerinden biri olarak tasvir edilmiştir. İnsanların bencil olduğunu ancak doğal olarak değil çevreye bağlı bir bencillik yaşadıklarını söyler. Bencillik sözcüğünün biyolojide kullanımı da ilgi çekicidir. Richard Dawkins’in “Bencil Gen” kitabıyla meşhur olan kullanım Darwin’den beri biyolojik süreçlerdeki benmerkezciliğe atıf yapar.
Aristoteles toplumdaki insanları bencillikle suçlamış, sadece kendi kazançlarını düşünenleri yermiştir. Ancak kişinin sosyal övgü gerektiren işlerdeki ben sevgisini onaylar. (Etik s.301) Sosyal bir ben anlayışını kabul eder. Seneca “ben” i topluluk içerisinde düşünür. Kendine dikkat eden, kendini sakınan bir ben anlayışını onaylar ancak bu ben anlayışı bencillik davranışı değildir. Hep beraber olabilmek için üyelerin kendilerini sakınmalarıdır. Hristiyanlıkta bencillik yedi büyük günahtan biridir. Dante’nin İlahi Komedya’ sında bölümlerden biri ben olgusunu anlatır. Adam Smith ekonomik sistemi bencilliğin kullanışlı bir tarzı olarak tanımlar. Bernard Mandeville “sosyal ve ekonomik ilerleme bencilliğin sefaletine bağlıdır” der. John Locke ve Ayn Rand da sosyal gelişimin kökü olarak bencilliği görürler. Filozofların genellikle söylediği şey kişinin en iyi olanı topluluğun iyiliğini düşünerek edineceğidir. Psikolojide empati eksikliğinden kaynaklı bir bencillik anlayışı vardır. Aile ve çocuk; Kadın ile erkek arasındaki bencillik- özgecilik çekişmesi en tartışmalı alanlardandır. Bencillik konusunda “oyun teorisi” ilgi çekicidir. Ben ve başka birini konu alan bir oyunda oyuncuları etkileyen dört olası davranış vardır. Bencillik- Özgecilik& kincilik ve işbirliği. Bencillik kendin için başkasına zarar vermektir. Özgecilik başkası için kendine zarar vermektir. Kincilik başkasına yardım için başkasına zarar vermektir. İşbirliği ise kendine yardım için başkasına yardım etmektir.bak. dmy.info/hayat-bos-mu/
Kaynakça:
en.wikipedia.org/wiki/Selfishness
plato.stanford.edu/entries/game-theory/
aynrandlexicon.com
Bencillik Nedir- Egoizm- Bencilliğin Nedenleri- Zararları
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder